Nie od dziś wiadomo, że skłonność do używek ma znaczny wpływ na rozwój niepłodności. Niejednokrotnie nałogi powodują problemy w kwestii posiadania potomstwa

Niepłodność definiuje się jako niemożność zajścia w ciążę przy zachowaniu regularnego współżycia płciowego partnerów w okresie 12 miesięcy. Warunkiem koniecznym jest brak jakichkolwiek środków zapobiegawczych w postaci antykoncepcji. Stan ten negatywnie wpływa na oboje partnerów na wielu płaszczyznach. Dość często przyczyną zaistniałych problemów jest niewłaściwy styl życia kobiety, ale i mężczyzna może być równie odpowiedzialny za brak sukcesów. Jedną z dominujących przyczyn z pewnością jest skłonność do nałogów.

Wpływ palenia

Wielokrotnie badania naukowe potwierdzały już fatalny wpływ palenia papierosów na zdrowie w tym na płodność, zwłaszcza mężczyzn. Regularne i długoterminowe wdychanie zawartych w papierosowym dymie toksycznych związków ma poważny wpływ na funkcjonowanie męskich jąder a tym samym na produkcję plemników. Pod wpływem zawartych w tytoniu toksyn dochodzi do zaburzeń w wytwarzaniu męskich hormonów a także spermato i spermiogenezie. Długotrwała ekspozycja na szkodliwe związki chemiczne wpływa zdecydowanie negatywnie na parametry produkowanego nasienia, jego jakość, objętość oraz ilość plemników. Dym tytoniowy zawiera pokaźną dawkę metali ciężkich, które wnikając do organizmu powoduje między innymi upośledzenie układu rozrodczego.

Szkodliwy wpływ papierosów nie ogranicza się do mężczyzn. Także i kobiety palące częściej mają trudności z zajściem w ciążę. Dym tytoniowy może bowiem spowodować upośledzenie podwzgórza zakłócając jego aktywność hormonalną, dodatkowo wpływa na przysadkę oraz obwodowe gruczoły endokrynne. U kobiet palących podczas licznych badań zaobserwowane zostały częste zaburzenia wzrostu pęcherzyków jajowych oraz zmniejszenie ich zdolności do zapłodnienia.

Alkohol

Ta silnie uzależniająca używka zdecydowanie obniża szansę na posiadanie potomstwa. U mężczyzn wysokie spożycie napojów wyskokowych powoduje kłopoty z erekcją a jednocześnie obniża jakość spermy. Z kolei kobiety pijące doświadczające upojenia alkoholowego dużo częściej borykają się z bezpłodnością od tych, które stronią od trunków. Skutkiem nadmiernego spożycia alkoholu u kobiet są zaburzenia cyklu miesiączkowego oraz znaczący spadek tzw rezerwy jajnikowej, czyli liczby pęcherzyków zdolnych do przekształcenia w komórki jajowe.

Kofeina

Kofeiny w kawie także może, jak się okazuje, utrudnić zajście w ciążę lub w lepszym razie znacząco wydłużyć czas oczekiwania na poczęcie. Badania dowodzą, że panie pijące powyżej 5 filiżanek kawy mają o blisko 45% wyższe ryzyko wystąpienia niepłodności niż pozostałe kobiety.

Oddziaływanie narkotyków

Różnego rodzaju środki narkotyczne i psychoaktywne także mają potencjał wywoływania problemów z płodnością. Różne rodzaje narkotyków mają nieco odmienne działanie ale zasadniczo większość z nich powoduje poważne zaburzenia cyklu miesiączkowego co może spowodować trwałą niepłodność. Przykładowo marihuana i kokaina negatywnie wpływają na proces owulacji poprzez zaburzanie i hamowanie wydzielania gonadoliberyny z podwzgórza. Dodatkowo kokaina podnosi także ryzyko wystąpienia niepłodności o podłożu jajowodowym.

Narkotyki mają także negatywny wpływ na mężczyzn. Oparte na marihuanie związki kannaboidów wpływają na liczebność oraz zachowanie plemników. Tracą one impet na długo przed dotarciem do komórki jajowej przez co znacząco spada szansa na zapłodnienie.

Ciąża, jako okres szczególny w życiu kobiety wymaga odpowiednich działań poprzedzających. Obejmują one zarówno wprowadzenie odpowiedniej diety jak i dbanie o aktywność i ćwiczenia w celu podniesienia kondycji organizmu.

Jeśli dotąd nie przywiązywałaś szczególnej wagi do diety to planowanie ciąży jest dobrym momentem aby to zmienić i przestawić się na bardziej świadome żywienie. Wpłynie to pozytywnie zarówno na zdrowie Twojego przyszłego dziecka jak i Twoje. Przy odrobinie samodyscypliny nowe nawyki pozostaną z Tobą także po urodzeniu dziecka na dłuższy czas kub na stałe. Zmiany poprzez wprowadzenie tzw “diety płodności” warto zacząć wdrażać trzy miesiące a najlepiej nawet i pół roku przed rozpoczęciem starań o dziecko. Jest to właściwy czas na wprowadzenie zbilansowanego odżywiania do swojego życia ale i na zrezygnowanie z używek. Nie jest tu mowa wyłącznie o paleniu czy spożywaniu alkoholu ale także żywności fast-food, wysokoprzetworzonej i zawierającej szkodliwe tłuszcze trans. Do grupy produktów, które powinno się ograniczyć lub wyeliminować należą też słodycze.

Regularne i odżywcze posiłki

Jeszcze przed zajściem w ciążę należy wyrobić w sobie nowy harmonogram spożywania posiłków. Najlepiej w ciągu dnia jeść mniej ale częściej. Optymalne ilość to pięć niezbyt obfitych posiłków w ciągu doby, najlepiej o stałych porach. Na talerzu przyszłej matki conajmniej dwa razy na tydzień powinna znaleźć się ryba, jeden obiad z chudego mięsa oraz dwukrotnie rośliny strączkowe. Dieta musi być przy tym zróżnicowana i obfitować zwłaszcza w warzywa, owoce oraz produkty pełnoziarniste. Warto spożywać więcej niż zazwyczaj owoców cytrusowych, papryki, pietruszki oraz zdrowych olejów roślinnych. Zawierają one duże ilości witamin C i E, które pozytywnie wpływają na płodność. Jedną z ważniejszych spraw jest odpowiednia suplementacja kwasu foliowego, czyli folacyny (kwasu foliowego) redukującej ryzyko wystąpienia cewy nerwowej u dziecka. Była o nim mowa już we wcześniejszych wpisach więc w tym miejscu nie będę się już o nim szerzej rozpisywać.

Kwestia nadwagi i niedowagi

Jeśli masz jakiekolwiek zaburzenia wagi w postaci nadwagi lub niedowagi to przed zajściem w ciążę należy doprowadzić ją do porządku i przynajmniej spróbować zbliżyć do optymalnej. Zarówno nad jak i niedowaga mogą niestety utrudnić poczęcie lub zakłócić przebieg ciąży, jeśli już do niej dojdzie.
Otyłe mamy z nadwagą muszą się liczyć z takimi komplikacjami jak nadciśnienie bądź cukrzyca. Co do zasady kobiety takie rodzą też większe dzieci co znacząco zwiększa ryzyko trudnego porodu z komplikacjami. Mając znaczną nadwagę przed ciążą nie należy jednak drastycznie zmieniać diety, gdyż może to wyniszczyć organizm i mieć równie niemiłe skutki. Najlepiej poradzić się w tej sytuacji dietetyka.
Na drugim biegunie problemów z masą ciała jest niedowaga oraz niedożywienie. Towarzyszy temu zazwyczaj poważny niedobór ważnych witamin oraz minerałów. Nie muszą one mieć bezpośredniego przełożenia na płodność ani utrudniać poczęcia jednak mogą stanowić spore zagrożenie dla samego dziecka. Niedożywienie matki może poskutkować problemami z rozwojem łożyska a także być przyczyną wad wrodzonych. Może być też powodem zahamowania wzrostu oraz porodu przed czasem. Dlatego też najlepiej przed zaplanowaniem ciąży sprawdzić BMI i unormować wagę zależnie od potrzeb.

Ciąża a aktywność fizyczna

Ta kwestia była już zaznaczona w jednym z wcześniejszych wpisów. Badania dowodzą, że już zaledwie pół godziny aktywności dziennie poprawia stan zdrowia i wpływa na płodność kobiety. Aktywność fizyczna wspomaga wydzielanie endorfin relaksujących organizm, co z kolei podnosi szansę na poczęcie się dziecka.

Nie w wieku 20+, nie po 30tce więc osiągnięcie 40 roku życia to już naprawdę ostatni dzwonek, jeśli kobieta ze swoim partnerem chcą zdecydować się na potomka.

W wieku 40+ szansa na zajście w ciążę i urodzenie zdrowego dziecka gwałtownie spada. W tym wieku szanse na to wynoszą zaledwie 10%. Dokładne prawdopodobieństwo można określić po przeprowadzeniu badania hormonu AMH a także dodatkowych badań FSH i HCG pozwalające na określenie ilości gonadotropin w organizmie kobiety. Uzyskany wynik pozwala stwierdzić z dużym przybliżeniem wielkość rezerwy jajnikowej kobiety. Na tej podstawie można oszacować okres, przez który będzie one jeszcze płodna.

Po przekroczeniu 40 roku życia w całej populacji ludzkiej już około 30% kobiet jest już całkowicie bezpłodnych. Niewielką pomoc dla par mających problem z poczęciem potomka daje metoda in vitro, jednak oferuje ona skuteczność na poziomie zaledwie 15%.

Ciąża w tym wieku to już jest duże ryzyko, znacząco większe niż w młodszych latach. Blisko 40% ciąż u kobiet 40+ kończy się przedwcześnie lub poronieniem. Dodatkowo rośnie też ryzyko wystąpienia zatrucia ciążowego, cukrzycy, nadciśnienia a także chorób nerek i układu krążenia, co może mieć niekorzystny wpływ na przebieg ciąży.

W ramach przygotowań do ciąży, oprócz tych właściwych dla młodszych lat każda planująca macierzyństwo 40latka powinna ponadto wykonać szereg badań, na bazie których można wykluczyć przewlekłe choroby. Konieczna jest też regularna diagnostyka prenatalna pod kontrolą lekarza specjalisty.

Kobieta w wieku po przekroczeniu 30 roku życia znajduje się w zgoła innej sytuacji życiowej niż jej młodsza o 10 lat koleżanka. Często prowadzi już dość stabilne życie więc już lepiej przygotowana do założenia rodziny ze względu na sytuację społeczno-materialną.

Ciąża po 30tce

U kobiet w wieku 30+ zmniejsza się ilość zdolnych do zapłodnienia jajeczek w porównaniu do tego z trzeciej dekady życia. Częściej niż wcześniej występują już w tym wieku bezowulacyjne cykle, co zmniejsza, ale nie do zera, szanse na zostanie mamą. Płodność jest cechą indywidualną i tak naprawdę wiele zależy tu od indywidualnych predyspozycji, prowadzonego trybu życia, diety a także prowadzonej aktywności i ogólnego stanu zdrowia.

Wbrew pozorom trzydziestoparolatka może być w dużo lepszej kondycji niż była 10 lat wcześniej. Plusem jest w tym wieku wyższa życiowa stabilizacja poprawiająca psychiczny komfort. Z wielu badań wynika, że kobieta po 30 roku życia nadal ma dość wysokie, do 90% szanse na urodzenie jednego dziecka oraz 50% na dwójkę dzieci bez wsparcia ze strony metody in vitro.

Przygotowania 30 latki przed zajściem w ciążę

Zakres czynności w ramach planów przedciążowych nie różni się znacząco od tych w młodszym wieku, opisanych we wcześniejszym wpisie. O wszelkich chorobach takich jak nadciśnieniem, astma, żylaki, choroby tarczycowe, cukrzyca czy waga wzroku należy poinformować lekarza prowadzącego. Schorzenia te mogą bowiem znacznie narazić zdrowie i życie zarówno matki jak i dziecka.

W wieku około 35 lat i później znacznie rośnie już niestety ryzyko urodzenia dziecka obciążonego wadą genetyczną. W tym wieku ginekolodzy już stanowczo zalecają przyszłym mamom wykonanie badań prenatalnych. Badania takie bowiem wykrywają nie tylko zespół Downa ale i takie jak Pataua czy Edwardsa. Wiele innych wad, które można wykryć prenatalnie jest możliwych do leczenia na etapie płodowym.

W kolejnym artykule zobaczymy jak najlepiej 40 latka może zaplanować i przygotować się do zajścia w ciążę.

Płodność to coś, co nie jest dane kobiecie raz na zawsze. Nie od dziś wiadomo, że maleje ona wraz z wiekiem więc im wcześniej kobieta zdecyduje się na ciążę tym większe ma szanse na doczekanie się potomka. W tym i kolejnych wpisach przyjrzymy się jakie są różnice w przygotowaniach do ciąży dla dwudziestoparoletniej kobiety, trzydziesto i czterdziestoletniej

Natura bezlitośnie udowadnia, że nie interesują jej przemiany społeczno-kulturowe oraz emancypacja. Nic się nie zmieniło i nadal szczyt kobiecej płodności przypada pomiędzy 20 a 25 rokiem życia. Każda kobieta rodzi się ze ściśle określoną rezerwą jajeczek w jajnikach, która maleje wraz z każdym kolejnym cyklem. Z pierwotnych 400 tysięcy szacuje się, że po 30 roku życia zostaje tylko około 12 tysięcy.

W przeciwieństwie do tego rośnie liczba nieprawidłowych jajeczek a z tym rośnie ryzyko wystąpienia wad genetycznych u potencjalnego dziecka. Z tym jednak współczesna medycyna sobie już jednak dość dobrze radzi więc warto wiedzieć jakie przygotowania warto podjąć w każdym wieku starając się o dziecko.

Ciąża około i po 20 roku życia

Obecnie tylko 7% kobiet w wieku między 20 a 29 lat jest dotknięta bezpłodnością. Jest więc duża szansa na spłodzenie w tym wieku dziecka a szanse na to, że jajeczka nie posiadają poważnych wad genetycznych również są w tym okresie największe. Ponadto kobiety w wieku do 30 lat rzadko cierpią na endometriozę, tzn mięśniaki macicy, które mogą utrudniać poczęcie dziecka. Młody wiek nie oznacza, że trud ciąży nie będzie stanowił dla organizmu nadmiernego wysiłku. Młodej kobiecie raczej nie zagraża wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca ciążowa albo przedwczesny poród. Ponadto w tym wieku mniej uciążliwe będą też senność, zmęczenie, nudności oraz wymioty.

Przygotowania do ciąży w wieku 20+

Po pierwsze należy na pół roku przed planowanym zajściem w ciążę zacząć przyjmować kwas foliowy. Równocześnie należy zrezygnować z używek typu papierosy i alkohol, które to są przyczyną wielu schorzeń u dzieci. Wiadomo już, że nie ma bezpiecznej ilości alkoholu wywołującej FAS więc najbezpieczniej jest nie używać alkoholu wogóle. Konieczna jest zmiana diety. Warto ograniczyć lub zrezygnować z przetworzonej żywności, jedzenia fast-food oraz tłuszczów trans. Warto częściej jeść warzywa i owoce.

Kobiety po 20 roku życia nierzadko są dość aktywne fizycznie więc warto zadbać także i o ten aspekt. Po wyznaczeniu BMI należy sprawdzić czy mieścisz się w normie dla swojej wagi i wzrostu. W ciąży zarówno nadwaga jak i niedowaga może stwarzać problemy więc aktywność ruchowa jest tym, co nie tylko poprawia samopoczucie ale też ułatwia poród i powrót do pełnej sprawności w okresie późniejszym.

W kolejnych wpisach przyjrzymy się jak sprawa przygotowań do ciąży wygląda w przypadku 30 i 40-letnich przyszłych mam.

Owulacja jest tym etapem kiedy cykl miesiączkowy osiąga swoje maksimum. Istnieje kilka metod i sposobów pozwalających określić czy wszystko przebiega w jego trakcie we właściwy sposób, o których traktuje niniejszy wpis.

Owulacja a wydzielany śluz

Jedną z elementarnych i najbardziej podstawowych metod pozwalających na stwierdzenie tego etapu jest obserwacja wydobywającego się z pochwy śluzu. Podczas płodnych dni jest on lepki i przeźroczysty a w swoim wyglądzie przypomina surowe białko jaja. Dla odróżnienia po zakończonej owulacji ilość tej wydzieliny znacząco spada a ona sama staje się biała oraz gęsta. Ten stan utrzymuje się aż do wystąpienia miesiączki. Po zakończeniu menstruacji ma miejsce etap “suchy” kiedy śluzu praktycznie nie ma lub występuje on w znikomej ilości. Choć śluz jest istotnym wskaźnikiem to, jak podkreślają lekarze ginekolodzy nie należy jego pojawienia się traktować jednoznacznie jako ostateczne potwierdzenie rozpoczęcia owulacji. Informuje on, jako jeden ze wskaźników, że zbliża się jajeczkowanie.

Pomiar temperatury

Nieznacznie wyższa temperatura ciała to kolejna, ale nie ostateczna wskazówka informująca o owulacji. Wzrost temperatury rzędu 0,2 do 0,6 stopnia nie oznacza automatycznie, że etap ten właśnie się rozpoczął. Warto zaznaczyć, że nawet przy regularnej obserwacji wzrost ten nie informuje o jajeczkowaniu, gdyż występuje on do 24 godzin po uwolnieniu jajeczka. Zmiany temperatury mogą więc jedynie potwierdzić fakt wystąpienia owulacji a nie jej dokładny termin. Na tej podstawie można wyznaczyć orientacyjny najlepszy moment współżycia w kolejnym cyklu, przy założeniu, że jest on regularny.

Testy owulacyjne

Na rynku nie brakuje specjalistycznych testów umożliwiających na przybliżone określenie momentu wystąpienia owulacji. Opierają się one na analizie stężenie hormonów płciowych. Popularne testy wykrywają wzrost hormonów LH odpowiedzialnych za stymulację owulacji. W przypadku regularnego cyklu termin jego wykonania to około 10-11 dnia. Test ten wykonuje się z moczu, a jego dodatni wynik informuje, że najprawdopodobniej jajeczkowanie nastąpi w ciągu 24-36 godzin. Test ten więc wykonuje się identycznie jak ciążowy. Inne rodzaje testów analizują z kolei ilość estrogenu w ślinie.

Wyznaczenie momentu owulacji z pomocą USG

Jedną z bardziej dokładnych metod pozwalających na precyzyjne określenie momentu owulacji jest dopochwowe badanie USG. Nie jest ono bolesne i pozwala z dużym prawdopodobieństwem określić aktualny etap cyklu kobiety a tym samym wyznaczyć moment owulacji. Badanie wykonuje się kilka razy w trakcie jednego cyklu w celu określenia ilości oraz jakości pęcherzyka Graafa, z którego uwalniane jest jajeczko. Bada się także stan błony śluzowej macicy oraz jakość śluzu szyjkowego.

Kalendarz miesiączkowy

Kalendarz to najbardziej rozpowszechniona metoda. Zwany jest inaczej metodą rytmu bądź też metodą Ogino-Knausa. Zalicza się to metod naturalnego planowania rodziny. Istota badania opiera się na obserwacji symptomów w postaci zmian w śluzie, wahań temperatury lub innych płynących z ciała sygnałów takich jak np zmiana popędu płciowego.

Metoda ta w przypadku par z dużymi trudnościami z poczęciem potomka często okazuje się niewystarczająca i nie zastępuje rozmowy ze specjalistą.

Okres płodny w cyklu miesiączkowym i owulacja to nie to samo. Są to odrębne, choć następujące po sobie etapy, a długość dni płodnych ściśle wiąże się z owulacją.

Najczęściej dni płodne trwają między 5 a 7 dni. Nie jest to jednak wielkość stała. Wiąże się ona zarówno z owulacją jak i tym, ile czasu plemniki są w stanie przeżyć w kobiecym ciele po stosunku. Jeśli więc danej parze szczególnie mocno zależy na potomku to współżycie na kilka dni przed owulacją może wydatnie zwiększyć prawdopodobieństwo zajścia w ciążę. Z licznych badań bowiem wiadomo, że plemniki przebywają w drogach rodnych kobiety od 3 nawet do 5 dni i w tym czasie może dojść do zapłodnienia.

Obserwacja

Elementarną i podstawową metodą pozwalającą na określenie kiedy są dni płodne i owulacja a także pozostałe etapy cyklu jest samoobserwacja. Kobiece ciało daje bowiem różne sygnały pozwalające określić początek płodnych dni. Sygnały te mogą różnić się między sobą intensywnością i zależą od indywidualnych cech organizmu danej osoby. Różnice występują także pomiędzy poszczególnymi fazami cyklu u tej samej kobiety. Dzięki temu możliwe jest wyznaczenie momentów, kiedy kończy się jeden a zaczyna kolejny. Niewątpliwie znajomość terminów i czasookresu trwania każdej z faz pozwala nie tylko zaplanować odpowiedni moment na zajście w ciążę, ale też w bardziej prozaicznej sferze. Pomaga to też w odpowiedniej organizacji życia codziennego i zajęć na kolejne dni. Wiedząc z wyprzedzeniem kiedy prawdopodobnie wystąpi gorsze samopoczucie można część czynności zaplanować na inne dni.

Warto sięgnąć po lekturę

Jedną z dość cennych publikacji pomocnych kobietom w kwestiach związanych z płodnością i organizacją życia jest “28 days” autorstwa Gabrielle Lichterman. Zbiera ona najważniejsze z naukowych faktów dotyczących zmian hormonalnych zachodzących w kobiecym ciele. Autorka podkreśla, że hormony płciowe czyli progesteron, testosteron oraz estrogen mają duży wpływ nie tylko na zdrowie i fizyczność ale też wpływają na sferą umysłową oraz nastrój. Dzięki obserwacji zachodzących pod ich wpływem zmian można bowiem uzyskać dość wiarygodny schemat przebiegu całego cyklu menstruacyjnego, co ma wpływ na inne aspekty życia.

Pierwsza część cyklu, czyli okres około dwóch tygodni to czas, kiedy kobieta jest pełna energii i chęci do działania. Kulminacją tej fazy jest owulacja, kiedy to hormony płciowe pikują w górę, w efekcie czego kobieta ma zdecydowanie najwięcej sił do działania na różnych płaszczyznach. W tym momencie wzrasta też kobiece libido i na tym kończy się pierwsza część cyklu, zwana przez Lichterman etapem “ekstrawertycznym”.

Druga połówka cyklu to według autorki etap bardziej “introwertyczny”. Wówczas to kobiety najczęściej są przygaszone oraz bardziej zmęczone. Odpowiedzialny za to jest spadek poziom estrogenu. Na koniec występuje krwawienie miesiączkowe, które u części kobiet wiąże się z tzw zespołem napięcia przedmiesiączkowego. W etapie tym wiele kobiet jest bardziej wrażliwa emocjonalnie i fizycznie wykazując mniejszą odporność na ból.

Od wielu już lat rozwija się trend świadomego planowania rodziny. Wiąże się ono w naturalny sposób z naturalnym cyklem płodności kobiety. Istnieje kilka metod przydatnych zarówno rodzicom starającym się o dziecko jak i tym, którzy chcą uniknąć poczęcia potomka ze względu na różne uwarunkowania zewnętrzne odkładając starania o dziecko na bardziej dogodny etap.

Cykl menstruacyjny

Cykl menstruacyjny u kobiety to sprawa indywidualna. Każda z pań przechodzi go inaczej stąd ciężko opracować uniwersalną metodę dla wszystkich. Cykl różni się zależnie od kobiety stąd też wiele świadomych pań stosuje jedną z najprostszych i elementarnych metod pozwalających na rozpoznanie i określenie kiedy i jak długo trwają dni płodne i niepłodne, jest kalendarz miesiączkowy.

Badania i obserwacje pozwoliły na ogólne nakreślenie schematu, w jaki przebiega cykl menstruacyjny. U zdrowych kobiet trwa on od 23 do 35 dni, średnio więc wynosi on cztery tygodnie. Podczas dni płodnych kobieta ma największe prawdopodobieństwo zajścia w ciążę. Kulminacyjnym momentem tego etapu jest owulacja inaczej zwana jajeczkowaniem kiedy to następuje uwolnienie komórki jajowej. Od tego momentu jest ona gotowa do zapłodnienia przez około 24 godziny.

Owulacja

Zazwyczaj owulacja rozpoczyna się około 14 dnia cyklu miesiączkowego, jednak zależnie od jego indywidualnej długości może się on nieznacznie różnić. Kobiety, które mają nieregularny okres powinny wyliczyć orientacyjną średnią z okresu kilku wcześniejszych miesięcy. Wymaga to jednak poświęcenia wcześniej czasu na obserwację, aby dane do obliczeń były możliwie jak najbardziej realistyczne.

Jak to wykonać w praktyce? Dla cyklu wynoszącego 28 dni odejmujemy 12 dni. Od uzyskanego wyniku – 16 dni należy odjąć kolejne 4. Wynik wskazuje więc, że w tym przypadku owulacja może wystąpić między 12 a 16 dniem cyklu. Przy określaniu i wyliczeniach nie można sugerować się tylko i wyłącznie arytmetyką, gdyż na owulację u kobiety wpływ ma też wiele indywidualnych czynników. Wśród najistotniejszych lekarze wymieniają między innymi stres, zmianę diety a wpływ na ostateczny układ cyklu może mieć nawet zwykłe przeziębienie.

Kolejne zagadnienia związane z owulacją i cyklem miesiączkowym omówione będą w Następnych wpisach.